Rụng tóc từng vùng: Những điều cần biết

1.Dịch tễ

• Rụng tóc từng vùng (rụng tóc mảng) chiếm khoảng 0,2% dân số nói chung và 1,7% dân số trong cuộc đời bị rụng tóc vùng.
• Bệnh thường xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng tỷ lệ cao hơn ở người trẻ.
• Tỷ lệ nam và nữ là tương đương.
• Bệnh thường gặp ở lứa tuổi 15-45, rất hiếm gặp ở người già và trẻ nhỏ.

2.Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

• Rụng tóc từng vùng là một bệnh mạn tính chưa rõ căn nguyên, được cho là bệnh tự miễn dịch.
• Bệnh có thể bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền. Khoảng 10-42% bệnh nhân có tiền sử gia đình.
• Nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh có sự tham gia của miễn dịch tế bào, lympho T, đại thực bào và liên quan đến hệ thống HLA-R4, DR11, DQ7.
• Các yếu tố liên quan khác bao gồm chấn thương, stress, nhiễm khuẩn.
• Sinh thiết tại tổn thương rụng tóc vùng cho thấy sự thâm nhiễm tế bào TCD4, TCD8 quanh nang tóc anagen.

3.Triệu chứng lâm sàng

• Rụng tóc từng vùng thường xuất hiện đột ngột, rụng hoàn toàn tại một hoặc nhiều đám hình tròn hoặc oval ở da đầu không có tóc. Đôi khi có thể thấy xuất hiện ở vùng râu, lông mày, mi mắt.
• Kích thước các đám rụng tóc thường từ 1-5 cm, một hoặc nhiều đám.
• Da trơn nhẵn, không có dấu hiệu viêm, không để lại sẹo.
• Có thể thấy một số sợi tóc ngắn và mảnh, màu đen hoặc màu lông tơ, hoặc có các sợi tóc gãy gần và mập gọi là tóc dấu chấm than.
• Triệu chứng cơ năng: không đau, không ngứa.
• Biểu hiện ở móng: 10% các trường hợp rụng tóc mảng nặng có biểu hiện kèm theo ở móng như móng rỗ, móng ráp như giấy cát, đường lõm ngang hoặc dọc.

4.Phân loại

• Rụng tóc thành đám (alopecia areata)
• Rụng tóc toàn phần (alopecia totalis): rụng toàn bộ tóc vùng đầu
• Rụng tóc toàn bộ (alopecia universalis): rụng tóc vùng đầu, rụng cả lông mày, nách, mi, lông mu, lông tơ của cơ thể
• Rụng tóc kiểu rắn bò (alopecia ophiasis): hay rụng tóc hình dải

5.Tiến triển

• Tiến triển của bệnh đa dạng và đặc trưng bởi các đợt tái phát. Khoảng 25% bệnh nhân chỉ bị duy nhất một đợt.
• Khoảng 60% sẽ mọc lại tóc một phần trong vòng 1 năm, tuy nhiên có khi xuất hiện các đám rụng tóc mới khi các đám cũ đang mọc lại.
• 40% bệnh nhân bị rụng tóc tái phát ngay trong năm đầu, nhưng phần lớn bệnh nhân có thể bị rụng tóc tái phát sau 5 năm. Tóc mới mọc lại có thể có màu trắng nhưng theo thời gian có thể trở lại màu tóc tự nhiên.
• Rụng tóc có thể đôi khi tiến triển gây rụng tóc toàn phần và rụng toàn bộ lông tóc.
• Tiên lượng nặng thường gặp khi:
  • Rụng tóc ở vùng đỉnh chẩm
  • Các đám rụng tóc liên kết thành dải
  • Rụng tóc tái phát nhiều lần
  • Rụng tóc kèm theo tổn thương móng
  • Rụng tóc xuất hiện ở thời niên thiếu
  • Rụng tóc có kèm theo rụng lông ở thân mình hoặc chi

6.Cận lâm sàng

• Mô bệnh học: nang tóc giảm kích thước, thâm nhiễm lympho quanh mạch, thâm nhiễm lympho quanh nang lông ở tổn thương đang hoạt động.
• Xét nghiệm tóc đồ (trichogram): các sợi tóc anagen loạn dưỡng tỉ lệ tóc telogen tới 40% hoặc hơn, các chân tóc hình dùi cui, dấu chấm than.

7.Chẩn đoán

• Chẩn đoán xác định dựa vào hình ảnh lâm sàng điển hình.
• Cận lâm sàng có giá trị khẳng định chẩn đoán và giúp chẩn đoán phân biệt với rụng tóc do nguyên nhân khác.

Chẩn đoán phân biệt

• Nấm da đầu
• Rụng tóc có sẹo giai đoạn sớm
• Tật nhổ tóc
• Giang mai 2
• Rụng tóc androgen
• Telogen effluvium
• Anagen effluvium

8.Điều trị

• Hiện tại, chưa có thuốc đặc trị.
• Các nang tóc không bị phá hủy ở các bệnh nhân rụng tóc từng vùng nên tóc có thể mọc lại.
• Điều trị rụng tóc từng vùng cần được tiến hành càng sớm càng tốt.
• Điều trị đồng thời bằng điều hòa hệ miễn dịch chung và điều hòa miễn dịch tại chỗ.

Các phương pháp điều trị bao gồm:

• Corticoid: bôi tại chỗ, tiêm tại chỗ, phối hợp với các phương pháp điều trị tại chỗ khác hoặc dùng toàn thân.
• Minoxidil: dung dịch Minoxidil 5% dùng tại chỗ 2 lần/ngày có hiệu quả.
• Kích thích miễn dịch tại chỗ: bôi vào da đầu trên một diện tích hẹp một loại dung dịch có chứa một loại kháng nguyên mạnh.
• Anthralin: dùng dưới dạng cream hoặc mỡ 0,2-1%, bôi vào vùng tổn thương hằng ngày.
• Liệu pháp ánh sáng: UVB hoặc PUVA.
• Cyclosporine: uống với liều 4-6 mg/kg/ngày.
• Tóc giả: sử dụng tóc giả khi rụng tóc tiến triển và không đáp ứng với điều trị.